ΟΙ ΜΠΗΤΛΣ ΚΑΙ Η ΣΤΩΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

 

Το θρυλικό συγκρότημα των «Σκαθαριών» της δεκαετίας του ’60, οι «Beatles» από το Λίβερπουλ της Αγγλίας, ηχογράφησαν τον τελευταίο δίσκο τους την άνοιξη του 1969 και τον εξέδωσαν περίπου έναν χρόνο αργότερα, όταν πλέον είχαν διαλυθεί. Ο γενικός τίλος του δίσκου είναι «Let it be» και στη δεύτερη πλευρά του το ομότιτλο, παγκοσμίως γνωστό και πολυτραγουδισμένο τραγούδι.

Οι στίχοι, γραμμένοι από τον Πωλ Μακ Κάρτνεϋ (Paul McCartney) και συνοδευόμενοι από μια δυνατή απόδοσή τους στα Νέα Ελληνικά, έχουν ως εξής:

 

When I find myself in times of trouble                      Κάθε φορά που δύσκολα περνώ

Mother Mary comes to me                                          η Μητέρα Μαρία με πλησιάζει

Speaking words of wisdom                                        λόγια σοφίας λέγοντας

Let it be                                                                       «δέξου τα πράγματα όπως είναι»

 

And in my hour of darkness                                       «Κι όταν παντού βλέπω σκοτάδι
She is standing right in front of me                            στέκεται εδωνά μπροστά μου
Speaking words of wisdom                                        λόγια σοφίας λέγοντας

Let it be, let it be, let it be                                           «δέξου τα πράγματα όπως είναι»
Whisper words of wisdom, let it be                            λόγια σοφίας ψιθυρίζοντας

And when the brokenhearted people              Κι όταν όλοι οι πληγωμένοι άνθρωποι
Living in the world agree                                σ’ όλον τον κόσμο συμφωνήσουν
there will be an answer, let it be.                    τότε θα βρεθεί μια απάντηση – μακάρι!
For though they may be parted                       Γιατί ακόμη χωριστά κι αν ζουν
there is still a chance that they will see           Έχουν ακόμη μια ευκαιρία και θα τη δουν
There will be an answer, let it be                    Τότε θα βρεθεί απάντηση – μακάρι!
Let it be, let it be. Yeah                                  Μακάρι να γίνει, στ’ αλήθεια
There will be an answer, let it be                    Μακάρι να βρεθεί απάντηση!

And when the night is cloudy                          Και μες στη νύχτα τη συννεφιασμένη
There is still a light that shines on me             Φως λαμπερό για μένα κάπου υπάρχει
Shine on until tomorrow, let it be                   μακάρι μέχρι το πρωί να λάμπει!

I wake up to the sound of music                      Με της μουσικής ξυπνώ τον ήχο
Mother Mary comes to me                              κι η Μητέρα Μαρία με πλησιάζει
Speaking words of wisdom, let it be              λόγια σοφίας λέγοντας
Let it be, let it be                                             «δέξου τα πράγματα όπως είναι»
There will be an answer, let it be                    «δέξου τα πράγματα όπως είναι»
Let it be, let it be                                             και θα βρεθεί απάντηση
Whisper words of wisdom, let it be                λόγια σοφίας ψιθυρίζοντας…

 

 

Ο αδικοχαμένος Τζων Λέννον (John Lennon), η άλλη κορυφαία μορφή του συγκροτήματος, δήλωσε σε συνέντευξή του το 1980 ότι μολονότι ο ίδιος αρχικά, κατά πάγια πρακτική, είχε παρουσιαστεί ως συνδημιουργός του εν λόγω τραγουδιού, αυτό στην πραγματικότητα δεν έχει καμία σχέση ούτε με τον ίδιον, ούτε με το όλο ύφος και την εν γένει καλλιτεχνική σφραγίδα των Μπητλς.[1] Ο Μακ Κάρτνεϋ από τη μεριά του, ερωτηθείς το 1986 για την προέλευση και το μήνυμα των στίχων, δήλωσε ότι τους εμπνεύστηκε σε μια φάση εντάσεων στις μεταξύ των μελών του συγκροτήματος σχέσεις και μετά από ένα έντονο όνειρο, όταν τον επισκέφθηκε στον ύπνο του η μητέρα του Μαίρη (Mary), την οποία είχε χάσει όταν ήταν ο ίδιος μόλις δεκατεσσάρων ετών, και του προσέφερε λόγια παρηγοριάς και ελπίδας. Στη συνακόλουθη ερώτηση, αν ευσταθεί η εντύπωση πολλών ακροατών, ότι η ονομασία Μητέρα Μαρία (Mother Mary) ενδεχομένως παραπέμπει στην Μητέρα του Χριστού, ο Μακ Κάρτνεϋ απάντησε ότι ο καθένας είναι ελεύθερος να δει και να ερμηνεύσει το τραγούδι με τον δικό του τρόπο, όπως συμβαίνει άλλωστε με όλα τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα.[2]

Για όλους εμάς τους λάτρεις της ποιοτικής μουσικής, η σύνδεση του στοιχείου της απαντοχής και της ελπίδας που διαπερνά και διαπνέει τους στίχους του «Let it be» ασφαλώς υπερβαίνει την (όποια) αφόρμηση της συγγραφής τους και μπορεί να συνδέεται με τρόπο θεμιτό όχι μόνο με ξεχωριστά, εν πολλοίς αντίστοιχα, βιώματα και εμπειρίες, αλλά και με ιδέες που μπορεί αυτές καθ’ εαυτές να προέρχονται από σφαίρες εξωτερικές προς την τέχνη, όμως επί της ουσίας παραμένουν διαχρονικά συνυφασμένες μαζί της. Η χριστιανική κοσμοαντίληψη αποτελεί κατ’ εξοχήν ένα τέτοιο κοσμοϊστορικά σημαντικό πλαίσιο ιδεών, η ενεργοποίηση και επικαιροποίηση του οποίου πάντα παρουσιάζει εκπλήξεις και οδηγεί σε ενδιαφέρουσες συζεύξεις μορφής και περιεχομένου.

Ο φιλοσοφικά υποψιασμένος αναγνώστης, από την άλλη, δεν μπορεί παρά να εντοπίσει τη συνάφεια του μηνύματος της άντλησης ελπίδας από τις εσωτερικές ψυχικές δυνάμεις με τις ιδέες της στωικής φιλοσοφίας, ενός πλαισίου ιδεών που σχετίζεται με τον Χριστιανισμό όχι μόνον εξωτερικά, αλλά και ουσιωδώς, καθώς εντός της δυναμικής ιστορικής πραγματικότητας βρέθηκε σε πολλαπλή αλληλεπίδραση μαζί του, κάτι που βεβαίως κατ’ αρχάς εξηγείται με βάση την έκταση της επιρροής που απολάμβανε στα χρόνια της ακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, κατά τα οποία αναδύθηκε και η νέα θρησκεία.

Στη σημερινή τρέχουσα χρήση της γλώσσας, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε πολλές άλλες γλώσσες που μοιράζονται τον ίδιο ευρύτερο ορίζοντα ιδεών, αρχών και αξιών, το επίθετο «στωικός» έχει παγιωθεί ως δηλωτικό μιας συνειδητής και κατασταλαγμένης καρτερίας απέναντι στις ταραχές και τις μεταπτώσεις του βίου, ενίοτε συνώνυμης με την αταραξία και την απάθεια.[3] Σε άρρηκτη σύνδεση με την εν λόγω ηθική στάση, η φιλοσοφία επιτελεί τον κομβικό και σημαντικό ρόλο της «σοφής» αποδοχής του υπάρχοντος («δέξου τα πράγματα όπως είναι») όχι με αναπόφευκτη κατάληξη τη μοιρολατρική υποταγή στη φορά του γίγνεσθαι, αλλά με στόχο την οικοδόμηση μιας ανώτερης μορφής συνειδητότητας, την ολόπλευρη και παραμόνιμη ψυχική θωράκιση των φιλοσοφούντων, ούτως ώστε απέναντι στον απρόβλεπτο κόσμο της ορμητικότητας των παθών – και ιδίως αυτών που απορρέουν από δυσάρεστες εμπειρίες – να ενεργοποιούνται με τον κατάλληλο τρόπο και στον κατάλληλο χρόνο οι οικείες εσωτερικές ψυχονοητικές τους δυνάμεις – στη βάση της επίγνωσης πως κάθε άνθρωπος διαθέτει τέτοιου είδους δυνάμεις, έστω κι αν αυτές δεν είναι πάντα άμεσα παρούσες.

Το πολυτραγουδισμένο άσμα των Μπητλς πιστώνεται με τη δύναμη της υποβοήθησης μιας τέτοιας μορφής συνειδητότητας, κάτι που είναι όχι μόνο φιλοσοφικά σημαντικό, με άξονα αναφοράς δηλαδή τις ιστορικά εμμενείς συνάφειες της διαμόρφωσης γνωστών και εναργών ιδεών, αλλά και εν τοις πράγμασι πολύτιμο, ιδίως αν αναλογιστεί κανείς τις ψυχικές ανάγκες που αναπόδραστα αναφύονται σε χαλεπούς καιρούς, όπως ο καιρός της τρέχουσας παγκόσμιας πανδημίας. Και όπως υποδηλώνουν οι στίχοι, η αποτελεσματική αντιμετώπιση των πολυεπίπεδων κρίσεων επέρχεται επί της ουσίας μόνο με την συνειδητοποίηση της οικουμενικότητας των βιωμάτων και την αντίστοιχη ανάπτυξη της διανθρώπινης συνεννόησης και, ει δυνατόν, της συλλογικότητας των πρωτοβουλιών – μια στάση που σαφώς ανταποκρίνεται στις κορυφαίες επιτεύξεις της πολιτισμικής και φιλοσοφικής μας κληρονομιάς.

---

[1]. D. Sheff (επιμ.), All we are saying. The Last Major Interview with John Lennon and Yoko Ono, St. Martin’s Griffin, Νέα Υόρκη 2000, σ. 202.

[2]. http: / /catholicstand.com /a-lesson-on-text-criticism-and-the-beatles-let-it-be /, ανάρτηση 30-7-2013, ανάκτηση 15-5-2021.

[3]. Πρβλ. Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (επιμ.), Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, Θεσσαλονίκη 1998, σ. 1267.

                            Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Φιλοσοφία και Παιδεία, τεύχος 83-84, σ. 126-129.