Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ ΚΑΙ Ο 21^ος ΑΙΩΝΑΣ

ΟΜΙΛΙΑ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ ΤΟΥ ΝΤΥΣΣΕΛΝΤΟΡΦ

ΣΕ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ

ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2015

H απαλλαγή της χώρας μας από την απριλιανή δι­κτατορία αποτελεί τον καρπό μιας επτάχρονης αγωνιστικής διαδικασίας, μιας διαδικασίας που άρχισε από την πρώτη μέ­ρα της δικτατορίας, όταν ακούστηκε από τα ραδιό­φωνα εκείνος ο χείμαρρος της χυδαιότητας και της ανοησίας των κινηματιών, οι οποίοι έλεγαν ότι ο ελληνικός λαός δεν ήταν άξιος ν’ αποφασίζει για τις τύχες της χώρας και ότι γι’ αυτόν τον λόγο έπρεπε να «μπει στον γύψο», αφήνοντας να τον κυβερνούν οι συνταγματάρχες ως «κηδεμόνες»! Ένα αίσθημα έσχατης τα­πείνωσης που γεννούσε οργή κυριάρχησε στις ψυχές των δημοκρατικά ευαίσθητων πολιτών και αποτέλεσε την πρώτη, αυθόρμητη αφετηρία, αλλά στη συνέχεια και τη σταθερή βάση της συμμετοχής στον αντιδικτατορικό αγώνα.

Ο αγώνας αυτός πέρασε από πολλές φάσεις, οι ο­ποίες σαν κρίκοι μιας αλληλουχίας γεγονότων, α­ναπόσπαστα συνδεομένων μεταξύ τους, συνθέτουν μιαν ιστορική αγωνιστική πορεία. Η πορεία αυτή δεν αναπτύχθηκε συμπτωματικά και τυχαία. Είχε βαθιά ιστορική ρίζα, που συνδεό­ταν με τον αγώνα της Εθνικής Αντίστασης στα χρό­νια της γερμανικής κατοχής και πιο πρόσφατα με τις αγωνιστικές κινητοποιήσεις εναντίον του μετεμφυλιακού αστυνομικού κράτους. Αποτε­λούσε δηλαδή έκφραση της αγωνιστικής δημο­κρατικής παιδείας του λαού μας. Συγκεκριμένα, του αγωνιστικού πνεύματος που, στην πιο σύγχρονη μορφή του, διαμορφώθηκε: Πρώτον, με τον αγώνα του «114», δηλαδή με την άσκηση του δικαιώματος του λαού να αγωνίζεται για την προστασία των δη­μοκρατικών θεσμών σύμφωνα με το άρθρο 114 του Συντάγματος του 1952. Και δεύτερον, στη συνέχεια με τον «ανένδοτο αγώνα» εναντίον του κράτους της ανισοπολιτείας και της καταπίεσης, το οποίο περιλάμβανε περιφρόνηση των δημοκρατικών θεσμών, όπως επίσης φασιστικά αστυνομικά μέτρα και σκληρές δικαστικές και κοινωνικές διώξεις (δεν έχουμε παρά να θυμηθούμε τα περίφημα «πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων»).

Τότε μέσα στην ένταση και την έξαρση αυτών των αγώνων αναπτύχθηκε ένα πνεύμα ακατάβλη­της αγωνιστικής αποφασιστικότητας και ταυτόχρο­να διαμορφώθηκαν και τα οργανωτικά κοινωνικά σχήματα για τη μεθοδευμένη δραστηριοποίηση του λαϊκού κινήματος. Πάνω στο πολύτιμο αυτό αγωνιστικό υπόβαθρο άρχισε να διαμορφώνεται βαθμιαία μετά την επιβολή της δικτατορίας η νέα μορφή δραστηριοποίη­σης του λαϊκού κινήματος και οι κατάλληλοι τρό­ποι πάλης εναντίον της δικτατορίας αυτής.

Πολύτιμες μορφές αυτής της πάλης υπήρξαν η α­νένδοτη στάση, απέναντι στη δικτατορία, της πλειονότητας του σοβαρού πολιτικού και δημοσιογρα­φικού κόσμου όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων, επίσης θαρραλέων καλλιτεχνών, πανεπιστημιακών και γενικότερα διανοουμένων, καθώς και καταξιω­μένων λαϊκών αγωνιστών.

Κορυφαίες εξάρσεις του αγώνα εναντίον της δικτατορίας αποτέλεσαν ακόμη η συγκρότηση αντισταστακών οργανώσεων και η δράση τους, με εξέ­χουσα αυτήν του Αλέκου Παναγούλη και των συντρόφων του, οι αντιδικτατορικές κινητοποιήσεις των Ελλή­νων στο εξωτερικό και η στάση των αντιστασιακών όταν δικάζονταν σε έκτακτα στρα­τοδικεία των αντισταστακών, οι οποίοι έκαναν θαρ­ραλέες καταγγελίες των βασανιστηρίων που υπέστησαν. Οι καταγγελίες αυτές, άλλωστε, αποτέλεσαν το κύριο στοιχείο που οδήγησε στην αποβολή του χουντικού καθεστώτος από το Συμβούλιο της Ευρώπης. Με όλες αυτές τις εκδηλώσεις, που απαιτούσαν ήθος, θάρρος και την ανάληψη οδυνηρών συνε­πειών, γινόταν ολοφάνερο και στο εσωτερικό και στο εξωτερικό ότι ο ελληνικός λαός, με όλες τις κοινωνικές του δυνάμεις, αντιτίθεται αποφασιστικά στη δικτατορία.

Με την πάροδο του χρόνου και κυρίως από το 1971 ο αγώνας εναντίον της δικτατορίας αρχίζει να επεκτείνεται στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο και να διεξάγεται και με τρόπους που είχαν ένα ορισμένο υπόβαθρο νομιμότητας. Μετά από κάποιες σχετικές, έστω και σποραδικές, κινήσεις σε εργασιακούς χώρους, η πρωτοβουλία των κινήσεων πέρασε, όπως συχνά συμβαίνει στην ιστορία, στο φοιτητικό κίνημα.

Οι φοιτητές προέβαλαν το αίτημα να διε­νεργηθούν εκλογές στους φοιτητικούς συλλόγους. Η δικτατορία βέβαια αρνήθηκε και η άρνησή της αυτή οδήγησε στον πρώτο ανοικτό λαϊκό ξεσηκω­μό. Συγκεκριμένα, τον Φεβρουάριο του 1973 τρεις με τέσσερις χιλιάδες φοιτητές καταλαμβάνουν το κτί­ριο της Νομικής Σχολής στην Αθήνα. Η φοιτητική αυτή εξέγερση βρίσκει τη συμπαράσταση του πολιτικού κόσμου, των διανοουμένων, των εργαζομένων και γενικά ευρύτατων κύκλων του ελληνικού λαού.

Την πραγματικότητα αυτή δεν μπορούσε, βέβαια, να ανεχθεί το δικτατορικό καθεστώς και προέ­βη σε βίαιη και αιματηρή ανακατάληψη της Νομι­κής Σχολής. Με τις εξελίξεις αυτές συγκλονίζεται η διεθνής κοινή γνώμη και έντονο κύμα αγανάκτησης και συμπαράστασης διατρέχει ολόκληρη τη χώρα. Έτσι η πρώτη αυτή φοιτητική εξέγερση έδωσε το αδιά­ψευστο μήνυμα της απόφασης του ελληνικού λαού ν’ αγωνιστεί για να κερδίσει την ελευθερία του.

Το μήνυμα αυτό κινητοποίησε τις δημοκρα­τικά ευαίσθητες δυνάμεις του Πολεμικού Ναυτικού, οι οποίες οργάνωσαν τον Μάιο του ’73 κίνημα για την ανατροπή της δι­κτατορίας. Στο πλαίσιο του κινήματος αυ­τού το αντιτορπιλικό «Βέλος» αποχώρησε από ΝΑΤΟϊκή άσκηση στην περιοχή της Σαρδηνίας με τη δήλωση του κυβερνήτη του Νίκου Παππά ότι αυτός και όλο το πλήρωμα «θα αγωνιστούν δια την Δημοκρατίαν».

Το κίνημα αυτό του Πολεμικού Ναυτικού προδό­θηκε και κατεστάλη από τη δικτατορία. Είχε όμως ένα σημαντικό αποτέλεσμα. Έκανε φανερό ότι το καθεστώς κλονίζεται στη βάοη του: στις Ενοπλες Δυνάμεις. Αυτό είχε ως συνέπεια να αποφασιστεί και να επιχειρηθεί από τη χουντική ηγεσία και τους προστάτες της στην αμερικανική πολιτική μια πλαστή «φιλελευθεροποίηση» του καθεστώτος, που στην πραγματικότητα, ήταν παγίδα που στήθηκε με στόχο τη θεσμική νομιμοποίηση και την εδραίωση της δι­κτατορίας.

Για την υλοποίηση της απόφασης αυτής εκδόθη­κε την 1η Ιουνίου 1973 συντακτική πράξη για την εγκαθίδρυση πολιτεύματος μιας δήθεν «Προεδρι­κής Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας» και για την ανάθεση της προεδρίας του στο δικτάτορα Γ. Πα­παδόπουλο. Η συντακτική αυτή πράξη κυρώθηκε μάλιστα και με ένα «δημοψήφισμα προκατασκευα­σμένου αποτελέσματος» που διενεργήθηκε στις 29 Ιουλίου του ’73.

Στο πλαίσιο του πολιτεύματος αυτού δόθηκε την 1η Οκτωβρίου του ’73 από τον «πρόεδρο» Παπαδό­πουλο στον Σπύρο Μαρκεζίνη η εντολή για τον σχημα­τισμό κυβέρνησης, η οποία ορκίστηκε στις 8 Οκτω­βρίου. Η κυβέρνηση αυτή ήταν προϊόν της απόφασης για την πλαστή «φιλελευθεροποίηση» του καθεστώτος και σχηματίστηκε ακριβώς για να χρησιμεύει ως όργανο υλοποίησής της. Για να εκπληρωθεί, όμως, αυτή η αποοτολή και για να λειτουργήσει η όλη παραπλανητική επιχείρηση έ­πρεπε να δοθούν και μερικά ψίχουλα ελευθερίας στον λαό. Έτσι καταργήθηκε ο Στρατιωτικός Νόμος. Από τη στιγμή αυτή, όμως, η λαϊκή έκρηξη ήταν βέβαιη. Γιατί όταν σ’ έναν λαό στήνεται η παγίδα της θεσμοποίησης της στέρησης της ελευθερίας του και ταυτόχρονα του δίνεται, προκειμένου να παραπλανηθεί, η δυνατότητα έστω και ελάχιστης εκδήλωσης της βούλησής του, τότε η έκρηξη είναι βέβαιη. Αυτό α-κριβώς έγινε με την εξέγερση στο Πολυτεχνείο.

Αφετηρία της εξέγερσης υπήρξαν οι αντιδικτατορικές διαδηλώσεις που ακολούθησαν το μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου στις 4.11.73. Στη συνέχεια έγινε η δίκη των 17 συλληφθέντων στα επεισόδια, με μάρτυρες υπεράσπισης, μεταξύ άλλων, τους Π. Κανελλόπουλο και Γ. Μαύρο. Φοιτητές διαδηλώνουν έξω από τα δικαστήρια. Θα καταδικαστούν 5, ενώ 12 θα κηρυχθούν αθώοι (8.11).

Στις 14 Νοεμβρίου φοιτητές συγκεντρώνονται στο Πολυτεχνείο. Καταλαμβάνουν το ίδρυμα και για πρώτη φορά θέτουν ανοιχτά το αίτημα της πτώσης της δικτατορίας. Επρόκειτο για μια μορφή πάλης που εξ αρχής είχε στόχο τη διάδοση των αιτημάτων και τη γενίκευση της εξέγερσης, κάτι που φαίνεται σαφώς με την πρωτοβουλία της εγκατάστασης και λειτουργίας παράνομου ραδιοφωνικού σταθμού. Οι λίγες εκατοντάδες των φοιτητών που πρωτοστάτησαν στην κατάληψη αυξάνονται και πλαισιώνονται από μαθητές και εργαζόμενους, ενώ οι οικοδόμοι και οι αγρότες των Μεγάρων δίνουν κι αυτοί το αγωνιστικό παρών.

Ο σκληρός πυρήνας του καθεστώτος συνειδητοποίησε ότι το ισχυρότερο όπλο των φοιτητών ήταν η ίδια η λαϊκή δυσαρέσκεια κατά της δικτατορίας. Γι’ αυτό δεν αργεί να θέσει στους φοιτητές τελεσίγραφο αποχώρησης και στη συνέχεια να προσφύγει στη βία. Τανκς και αστυνομικοί εισβάλλουν στον χώρο του Πολυτεχνείου τη νύχτα της 16ης προς 17η Νοεμβρίου 1973. Μετά την κατάπνιξη της εξέγερσης και προκειμένου να αποφευχθούν δυσάρεστες για το καθεστώς ζυμώσεις τίθενται σε κατ’ οίκον περιορισμό οι επιφανείς πολιτικοί Π. Κανελλόπουλος, Γ. Μαύρος, Ι. Ζίγδης και Η. Ηλιού.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν η κορύφωση του αντιστασιακού αγώνα εναντίον της δικτατορίας και ο αλη­θινός καταλύτης της. Με την εξέγερση αυτή το τυραννικό καθε­στώς περιήλθε σε αληθινό αδιέξοδο. Για να βγει από αυτό τη νύχτα της 25ης Νοεμβρίου του ’73 σκληροπυρηνικοί χουντικοί αξιωματικοί απομάκρυναν τον Γ. Παπαδόπουλο από την προεδρία και κατάργησαν την κυβέρνηση Μαρκεζίνη, η οποία, βυθισμένη στην αμηχανία, είχε κυριολεκτικά «εξαερωθεί». Έτσι ο διωκτικός μηχανισμός του καθεστώτος, η ΕΣΑ και ο επικεφαλής της, ταξίαρχος Ιωαννίδης, έγιναν ο απόλυτος κυρίαρχος.

Με τις εξελίξεις αυτές, όμως, το αδιέξοδο επιδεινώθηκε. Και τότε ακριβώς για να βγει από αυτό, το καθεστώς σχεδίασε και επιχείρησε το εθνικά εγκληματικό πραξικόπημα στην Κύπρο στις 15 Ιουλίου 1974. Επρόκειτο για μία κίνηση που οδήγησε στην τουρκική εισβολή στην Κύπρο πέντε ημέρες αργότερα, με τις ευλογίες των υπευθύνων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Κάτω από το βάρος αυτού του εθνικού εγκλήματος η δικτατορία κατέρρευσε.

Μπροστά στο χείλος του γκρεμού το στρατιωτικό κατεστημένο, αναλογιζόμενο τις μεγάλες εθνικές ευθύνες του, αποκολλήθηκε από τη χούντα και άνοιξε ένα ρήγμα στο σύστημα εξουσίας. Με τη σκιώδη χουντική κυβέρνηση «εξαφανισμένη», ο πρόεδρος του συστήματος αυτού στρατηγός Γκιζίκης συγκάλεσε σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών για να σώσουν αυτοί, οι μέχρι τότε διωκόμενοι, την κατάσταση. Αυτό ήταν το ρήγμα μέσα από το οποίο πέρασε η εθνικά σωτήρια πολιτική λύση της «Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας» του 1974, για ν’ αρχίσει η τελική φάση της απελευθέρωσης της χώ­ρας μας από τη χούντα. Έτσι έκλεισε το τραγικό αυτό κεφάλαιο της νεό­τερης ιστορίας μας.

Επισκοπώντας τα γεγονότα της εποχής διαπιστώνουμε ότι η αποτίναξη του ζυγού της δικτατορίας ήταν καρπός μιας αγωνιστικής διαδικασίας, στην ανάπτυξη της οποίας συνέβαλε η πλειονότητα του ελληνικού λαού, καθώς ποτέ δεν αποδέχτηκε το δικτατορικό καθεστώς και όταν δόθηκαν οι κατάλληλες δυνατότητες ξεπέρασε τα όποια φαινόμενα παθητικότητας και εκδήλωσε ηθική, τουλάχιστον, ή και ενεργό συμπαράσταση σε εκείνες τις δυνάμεις που ανέλαβαν την ευθύνη της άμεσης ρήξης.

Με τα δεδομένα της εποχής, η διαδικασία που οδήγησε στην απελευθέ­ρωση, αποτελεί ένα πολιτικό κατόρθωμα. Διότι έ­νας λαός άοπλος και υποδουλωμένος αντιμετώπισε και κατέλυσε μια δικτατορία πάνοπλη, που ήταν και εκφραστής των συμφερόντων μιας υπερδύνα­μης.

Σε μια εποχή αρκετά διαφορετική, στη σημερινή μας εποχή της πολλαπλής κρίσης που διέρχεται η χώρα εντός της Ενωμένης Ευρώπης και της γενικευόμενης πλέον οικονομικο-κοινωνικής παγκοσμιοποίησης με τις πολλές παρενέργειες απανταχού της γης – σ’ αυτές τις παρενέργειες ανήκουν κατ’ εξοχήν η εξελισσόμενη προσφυγική κρίση και οι ασύμμετρες τρομοκρατικές απειλές που συγκλονίζουν την Ευρώπη – το αγωνιστικό φρόνημα των νέων εκείνης της εποχής μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων και την διεξαγωγή νέων αγώνων που φαίνεται πως πλησιάζουν στον ορίζοντα.

Αν το Πολυτεχνείο του 1973, 42 χρόνια μετά, έχει πλέον περάσει στη σφαίρα ενός μύθου συστατικού της σύγχρονης δημοκρατικής μας ταυτότητας, ο μύθος αυτός δεν επιτρέπεται να αποτελεί πηγή πλάνης και νάρκωσης. Στο χέρι μας είναι να τον νοηματοδοτούμε θετικά, να βλέπουμε, όπως λέει ο Ανδρέας Κάλβος και όπως πίστευαν οι αρχαίοι Έλληνες, πως «ο μύθος κρύπτει νουν αληθείας». Και σε κάθε περίπτωση, όπως πάλι έγραψε ο Ανδρέας Κάλβος και τραγουδούσαν πλήθη ενθουσιωδών πολιτών στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, το διαχρονικό μήνυμα δεν είναι άλλο από το περίφημο:

Θέλει αρετήν και τόλμην

η ελευθερία

                                                                                                  Σας ευχαριστώ