ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ AIRBNB ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟ SPIEGEL)

Δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο "Spiegel" ρεπορτάζ ελληνικού ενδιαφέροντος που συζητήθηκε ευρέως (μπορείτε να το δείτε στο πρωτότυπο εδώ).

Δέχτηκα παράκληση να το μεταφράσω και ανταποκρίνομαι ευχαρίστως. Δεν είναι ο στόχος μια απλή καταγραφή, αλλά η διατήρηση μιας σημαντικής συζήτησης, καθώς και η αναζήτηση λύσεων σε σύνθετα προβλήματα.

Η ορμητική ανάπτυξη της Airbnb στην Ελλάδα

Όταν μια καθηγήτρια δεν μπορεί να πληρώσει για ένα σπίτι

Σε τουριστικές περιοχές της Ελλάδας τα ενοίκια εκτινάσσονται στα ύψη εξ αιτίας της Airbnb. Οι ντόπιοι βγαίνουν χαμένοι. Η καθηγήτρια Ρωξάνη Χατζηδημητρίου τα παρατάει – και εγκαταλείπει το νησί των ονείρων της.

Του Γιώργου Χριστίδη

Όταν η Ρωξάνη Χατζηδημητρίου κατάφερε να βρει μια θέση μερικής απασχόλησης στο Δημόσιο ως καθηγήτρια, ένιωσε τρισευτυχισμένη. Η καθηγήτρια μουσικής είχε βρει δουλειά σε μιαν εποχή, κατά την οποία 43% των ανθρώπων της ηλικίας της στην Ελλάδα ήσαν άνεργοι. Η θέση εργασίας της βρισκόταν στη Μύκονο, ένα παραδείσιο νησί στο Αιγαίο, φημισμένο σε όλον τον κόσμο για τα γαλάζια νερά, τις λευκές αμμουδιές και τους επισκέπτες από το παγκόσμιο τζετ σετ.

Την ίδια περίοδο περίπου, όταν η Χατζηδημητρίου βρήκε θέση εργασίας, η Airbnb ανακοίνωσε, ότι η Μύκονος ανήκει στους 20 κορυφαίους ταξιδιωτικούς προορισμούς στην Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια ανέβηκε ραγδαία ο αριθμός των κρατήσεων. Εν τω μεταξύ, πάνω από δύο εκατομμύρια τουρίστες ταξιδεύουν κάθε χρόνο στο μικρό νησί, που δεν έχει πάνω από 14.000 κατοίκους. Η ζήτηση για σπίτια, κατοικίες και διαμερίσματα είναι τεράστια. Πολλοί ιδιοκτήτες έχουν αποσύρει τα σπίτια τους από την αγορά ενοικίασης ακινήτων, προκειμένου να τα προσφέρουν σε τουρίστες στην πλατφόρμα Airbnb.

Δέκα χρόνια περίπου μετά την ίδρυσή της, η Airbnb λειτουργεί ως μεσάζων για καταλύματα σε περισσότερες από 65.000 πόλεις σε 191 χώρες και πραγματοποιεί κάθε χρόνο τζίρο που ξεπερνά τα δύο δισεκατομμύρια. Το 2017 η διαδικτυακή πύλη ενοικίασης δωματίων σημείωσε για πρώτη φορά κέρδη και – κατά συνέπεια – έχει ξεκάθαρο προβάδισμα απέναντι σε νεοφυείς επιχειρήσεις όπως η Uber.

600 ευρώ μισθός, 500 ευρώ ενοίκιο

Κάποιοι άνθρωποι, όμως, όπως η Χατζηδημητρίου, υποφέρουν εξ αιτίας της ορμητικής ανάπτυξης του διαδικτυακού γίγαντα. Μόλις έφτασε στη Μύκονο η κοπέλα που βρισκόταν στο επαγγελματικό της ξεκίνημα, άρχισε αμέσως να ψάχνει για σπίτι, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Τις πρώτες νύχτες τις πέρασε σε ένα δημοτικό κατάλυμα έκτακτης ανάγκης. Το μεγαλύτερο μέρος από τα λίγα σπίτια που είδε, ήσαν διαθέσιμα μόνο μέχρι τον Απρίλιο – μέχρι να αρχίσει η τουριστική περίοδος αιχμής. Και τα λίγα σπίτια που νοικιάζονταν για όλον τον χρόνο, κόστιζαν περισσότερο από 500 ευρώ τον μήνα.

Η Χατζηδημητρίου, η οποία ως καθηγήτρια βγάζει μόνο γύρω στα 600 ευρώ τον μήνα, δήλωσε παραίτηση από τη δουλειά της και επέστρεψε στον τόπο καταγωγής της, την Αθήνα. Εν τω μεταξύ παλεύει πάλι να τα βγάλει πέρα εκεί με ευκαιριακές απασχολήσεις ως τραγουδίστρια σε μπαρ. «Δεν είχα άλλη επιλογή», λέει.

Η ιστορία της Χατζηδημητρίου δεν είναι μεμονωμένη περίπτωση. Στη Μύκονο, σύμφωνα με τον Δημήτρη Παπαδημητρίου, το εξωπραγματικό κόστος διαβίωσης και ο μικρός αριθμός σπιτιών για τα οποία αντέχει κανείς να πληρώνει το ενοίκιο, είναι οι βασικοί λόγοι για την κραυγαλέα έλλειψη εκπαιδευτικού προσωπικού. Ο συνεργάτης της τοπικής Υπηρεσίας Σχολείων [σ.τ.μ. μάλλον εννοείται εδώ η Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης] διεκτραγωδεί την κατάσταση: «Δάσκαλοι και καθηγητές δεν θέλουν να έρθουν εδώ. Περισσότερες από 40 ώρες του προγράμματος διδασκαλίας αυτήν τη στιγμή είναι ακάλυπτες. Ούτε καν καθηγητή μαθηματικών δεν έχουμε.»

Αλλά και άλλοι κλάδοι υφίστανται τις αρνητικές συνέπειες. Αναστάτωση προκάλεσε πρόσφατα μια είδηση στον ελληνικό Τύπο, σύμφωνα με την οποία οι πυροσβέστες, με τα 1000 ευρώ του μισθού τους, δεν μπορούν να βρουν σπίτια στη Σαντορίνη, τον δημοφιλή παράδεισο των διακοπών. Το νησί με τα χαρακτηριστικά κάτασπρα σπίτια με τις γαλάζιες στέγες και τα εντυπωσιακά ηλιοβασιλέματα είναι πόλος έλξης κάθε χρόνο για τουρίστες από όλον τον κόσμο. Στο μεταξύ, μια γκαρσονιέρα εκεί κοστίζει 450 ευρώ τον μήνα.

Η κυβέρνηση προσπαθεί να πάρει αντίμετρα. Στην αρχή του έτους ψήφισε έναν νόμο, ο οποίος επιτρέπει σε Δήμους με έλλειψη ελεύθερων κατοικιών να ενισχύουν εργαζομένους του δημόσιου τομέα για την κάλυψη των εξόδων ενοικίου και διατροφής. Το Δημοτικό Συμβούλιο της Μυκόνου, για παράδειγμα, αποφάσισε πρόσφατα να χορηγήσει εφ’ άπαξ έκτακτο βοήθημα 1000 ευρώ σε κάθε δημόσιο υπάλληλο.

Η κυβέρνηση θέλει προφανώς να αφήσει τον κλάδο του τουρισμού στο απυρόβλητο

Απέναντι στο υψηλό κόστος ενοικίασης, όμως, ούτε αυτή η μικρή επιδότηση δεν αποτελεί ουσιαστική λύση. Και σε πολλά άλλα νησιά-τόπους διακοπών δεν υπάρχει ούτε καν αυτή. Οι πυροσβέστες στη Σαντορίνη πολλές φορές έστειλαν γραπτό αίτημα στον Δήμαρχο για βοήθεια, δεν πήραν όμως καμία απάντηση.

Σε πολλές πόλεις της Ευρώπης εδώ και καιρό η διαδικτυακή πλατφόρμα Airbnb αντιμετωπίζει προβλήματα με τις αρχές. Έτσι, το Βερολίνο για παράδειγμα εξέδωσε μιαν απαγόρευση αλλαγής χρήσης για ιδιωτικές κατοικίες, ενώ η Βαρκελώνη στο μεταξύ με 40 επιθεωρητές έχει ξεκινήσει εκστρατεία κατά της φοροδιαφυγής των ιδιοκτητών που εκμεταλλεύονται εμπορικά τα σπίτια τους μέσω της Airbnb. Στη Νέα Υόρκη η Airbnb απαγορεύει να υπάρχει προσφορά πολλών κατοικιών για ενοικίαση μέσω διαδικτύου από τον ίδιον ιδιοκτήτη.

Στην Ελλάδα η κυβέρνηση μέχρι στιγμής δεν κάνει τίποτε που να στρέφεται κατά της διαδικτυακής μεσιτικής πλατφόρμας. Ο τομέας του τουρισμού είναι ο μοναδικός κλάδος στη χώρα με μεγάλη μεγέθυνση και αντιπροσωπεύει περίπου 20 τοις εκατό του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Το 2017 σε πλατφόρμες ενοικίασης εμφανίστηκαν περισσότερες από 106.000 προσφορές για βραχυχρόνιες διακοπές, κάτι που αντιστοιχεί σε άνοδο πάνω από 20 τοις εκατό σε σχέση με το 2015. Είναι προφανές ότι οι πολιτικοί δεν θα ήθελαν να θέσουν σε κίνδυνο αυτήν την ανάπτυξη.

Αλλά και οι επικεφαλής της Airbnb δείχνουν καθησυχαστικοί. Η Airbnb εκδημοκρατίζει τα ταξίδια, φέρνει κοντά ανθρώπους από διαφορετικούς πολιτισμούς και παρέχει νέες δυνατότητες για αύξηση εισοδημάτων σε οικονομικά ασθενείς ιδιοκτήτες κατοικιών: αυτά είναι τα επιχειρήματα του Chris Lehane, εκπροσώπου της Airbnb. "Τα ταξίδια με την Airbnb εκτιμάται ότι μέχρι το 2020 θα εισφέρουν 340 δισεκατομμύρια ευρώ την ευρωπαϊκή οικονομία και θα στηρίξουν περίπου ένα εκατομμύριο θέσεις εργασίας."

Πράγματι, κάποιοι επωφελούνται από την ορμητική ανάπτυξη της Airbnb. Η 43χρονη Ελένη Χρόνη εργαζόταν για χρόνια ως αρχιτέκτονας στη Θεσσαλονίκη. Όμως, μετά την κατάρρευση του κατασκευαστικού τομέα ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης, έφτασε στο σημείο να δυσκολεύεται να πληρώνει τους λογαριασμούς της. Τον Σεπτέμβριο αποφάσισε να μετατρέψει το γραφείο της σε κατοικία διακοπών – και να το προσφέρει για ενοικίαση μέσω της Airbnb. Το διαμέρισμα με επιφάνεια 47 τετραγωνικών μέτρων βρίσκεται ακριβώς δίπλα στην Ροτόντα, ένα μνημείο από τις αρχές του 4^ου αιώνα στο Κέντρο της Θεσσαλονίκης. Σήμερα έχει εισόδημα γύρω στα 400 ευρώ τον μήνα – και μάλιστα στην περίοδο αιχμής ακόμη περισσότερα. Μόνο χάρη στην Airbnb μπορεί να συντηρεί την οικογένειά της.