Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΟΙΧΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ ΤΗΣ ΑΝΓΚΕΛΑ ΜΕΡΚΕΛ ΚΑΙ Η (ΕΠΙΔΙΩΚΟΜΕΝΗ) ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΗΣ

 Στις 31 Αυγούστου 2025 συμπληρώνονται δέκα χρόνια από την ημέρα που η πρώην Καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ διατύπωσε δημόσια την περίφημη φράση "Wir schaffen das" ("θα τα καταφέρουμε").

Με αυτή τη φράση δόθηκε το σύνθημα για την έναρξη αφ' ενός μιας πολιτικής ανοιχτών συνόρων απέναντι στα κύματα προσφύγων και μεταναστών που κατέκλυζαν τότε την Ευρώπη προερχόμενοι από την Εγγύς και Μέση Ανατολή και με κύριο προορισμό τη Γερμανία και αφ' ετέρου μιας φάσης ανόδου της ακροδεξιάς και ξενοφοβικής Εναλλακτικής για τη Γερμανία (Alternative für Deutschland / AfD).

Σήμερα, δέκα χρόνια μετά, η πρώην Καγκελάριος εμμένει στην ορθότητα της απόφασης που έλαβε τότε. Η πολιτική των ανοιχτών συνόρων έχει τερματιστεί επισήμως από τη σημερινή κυβέρνηση της χώρας, τόσο σε επίπεδο διακηρύξεων όσο και ως προς τη λήψη κάποιων, έστω και αμφιλεγόμενων, μέτρων ανάσχεσης των ανθρώπινων ρευμάτων, όπως οι συνοριακοί έλεγχοι. Παρ' όλα αυτά, όμως, ο Φρίντριχ Μερτς, ο σημερινός Καγκελάριος και αλλοτινός ανταγωνιστής τής Μέρκελ, βλέπει την Ακροδεξιά να εξακολουθεί να σημειώνει άνοδο στις εκλογές και τις δημοσκοπήσεις. Στηριγμένη σε τέτοια δεδομένα, μεταξύ άλλων, η πρώην Καγκελάριος έκανε σε μία δημόσια εμφάνισή της πριν από τις τελευταίες Ομοσπονδιακές εκλογές και με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου των Απομνημονευμάτων της με τίτλο ("Freiheit") "Ελευθερία", τη δήλωση ότι η άνοδος της AfD δεν αποτελεί δικό της σφάλμα ("nicht meine Schuld").

Σε κάθε περίπτωση πάντως, και αυτό υπαγορεύει η κοινή λογική, πρέπει να δεχτούμε ότι η πολιτική-οικονομική απόφαση της Άνγκελα Μέρκελ πριν από 10 χρόνια συνέβαλε σε βάθος χρόνου στη γιγάντωση των απεχθών φαινομένων της εποχής μας που λέγονται Ακροδεξιά, ξενοφοβία και ρατσισμός. Μάλιστα η εμβέλεια της συγκεκριμένης απόφασης υπερβαίνει σαφώς τα γερμανικά σύνορα, λόγω ακριβώς του κυρίαρχου και καθοριστικού ρόλου της Γερμανίας. Από την άλλη πρέπει, πάλι με βάση στοιχειώδη λογικά και πραγματολογικά δεδομένα, να είμαστε προσεκτικοί, αποφεύγοντας στις προσεγγίσεις μας τη μονομερή απλουστευτικότητα που κατ' εξοχήν χαρακτηρίζει τις θεωρίες συνωμοσίας, στις οποίες κατά τ' άλλα θέλουμε να αντιταχθούμε.

Στην ταινία πολιτικού ντοκιμαντέρ με τίτλο zehn Jahre "wir schaffen das", zehn Jahre Rechtsruck ("δέκα χρόνια από το 'θα τα καταφέρουμε', δέκα χρόνια στροφή προς τα δεξιά") οι δημοσιογράφοι του Der Spiegel ανασυνθέτουν το ζήτημα ως προς την αφετηρία, τον τρόπο εκδήλωσης, αλλά και τις συνέπειές του μέχρι σήμερα, δίνοντάς μας την ευκαιρία να αναζητήσουμε συγκεκριμένες και πειστικές απαντήσεις στα βασικά εκείνα ερωτήματα που είναι συνυφασμένα με το πρόσφατο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μας.

Η ΤΣΑΪΤΕΝΒΈΝΤΕ (ZEITENWENDE) ΤΟΥ ΝΤΟΝΑΛΝΤ ΤΡΑΜΠ

Στο πρώτο δεκαήμερο του Ιουλίου 2025, τριάμισι σχεδόν χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανακοινώνει ότι σκοπεύει να αυξήσει τις αποστολές αμυντικών όπλων προς την Ουκρανία κατά την επίσκεψη του Μπένγιαμιν Νετανιάχου στην Αμερική και μετά το τελευταίο τηλεφώνημα του Τραμπ με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, από το οποίο ο πρώτος φάνηκε δυσαρεστημένος έως και οργισμένος.

Δεν γνωρίζουμε αυτή τη στιγμή τι ακριβώς θα σημάνει στην πράξη αυτή η δήλωση. Φαίνεται πάντως ότι εκπέμπει έναν ευδιάκριτο και εν μέρει αναπάντεχο συμβολισμό. Και τούτο διότι ο Τραμπ, ως γνωστόν, εξελέγη με βάση την ηχηρή προεκλογική δήλωση ότι θα τελειώσει τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο σε 24 ώρες και ότι μπορεί να συνεννοηθεί και να κάνει αμοιβαία επωφελείς συμφωνίες με τον Ρώσο Πρόεδρο. Είναι, επίσης, νωπές οι αναμνήσεις και οι εντυπώσεις των δηλώσεων (ιδίως στο οβάλ γραφείο του Λευκού Οίκου στις 28 Φεβρουαρίου της χρονιάς που διανύουμε), με τις οποίες εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για τα πολλά χαμένα χρήματα των Αμερικανών φορολογουμένων για χάρη ενός Προέδρου (του Ζελένσκι) και μιας χώρας (της Ουκρανίας) που δεν εννοούν να συμβιβαστούν και να δεχτούν την ειρήνη που τόσο έχουν ανάγκη, τόσο οι ίδιοι όσο και οι σύμμαχοί τους.

Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο Τραμπ ανακρούει πρύμνη και προσχωρεί στη λογική του προκατόχου του, του Τζο Μπάιντεν, και του τμήματος του αμερικανικού κατεστημένου που αυτός εκπροσωπούσε, σύμφωνα με την οποία η Ουκρανία είναι ζώνη ζωτικών συμφερόντων των Ηνωμένων Πολιτειών και ως εκ τούτου πρέπει να ανακοπεί η επέλαση της Ρωσίας, για την οποία πάλι, σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις του Πούτιν, η Ουκρανία είναι τμήμα της, με επίκληση του απώτερου κοινού ιστορικού παρελθόντος και της πολιτισμικής συγγένειας.

Ο Τραμπ ήταν ειλικρινής ως προς τον χρονικό προσδιορισμό των "24 ωρών". Έκανε δηλαδή συγκεκριμένες κινήσεις και βήματα που έδειχναν ότι όντως θα ήθελε να οδηγήσει τον πόλεμο σε έναν σύντομο τερματισμό. Ήταν επίσης απολύτως ειλικρινής και εύστοχος όσον αφορά τον ακριβή προσδιορισμό των εμπλεκομένων: οι πραγματικά συγκρουόμενες δυνάμεις δεν είναι ούτε οι Ουκρανοί, ούτε οι άλλοι Ευρωπαίοι, αλλά η Αμερική και η Ρωσία, όπως λέγαμε λίγες δεκαετίες παλιότερα, κατά την όχι και τόσο μακρινή εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Σ' αυτούς οφείλεται και απ' αυτούς εξαρτάται η πορεία και η έκβαση των εξελίξεων σε παγκόσμιας εμβέλειας συγκρούσεις.

Το πρόβλημα για τον Τραμπ, από ό,τι φαίνεται, είναι ότι οι δικές του προθέσεις δεν εναρμονίζονται με εκείνες των άλλων παραγόντων. Η Ρωσία δεν βιάζεται καθόλου να τερματίσει έναν πόλεμο, στον οποίον βέβαια έχει την υπεροχή, όμως δεν έχει κερδίσει ακόμη όσα θα ήθελε - αν όχι να καταλάβει ολόκληρη την Ουκρανία, τουλάχιστον να την καταστήσει ένα περίκλειστο κράτος, στερώντας της την έξοδο στον Εύξεινο Πόντο, σε συνδυασμό ενδεχομένως με τις άλλες ιδέες που ακούγονται, του κατακερματισμού ή της καντονοποίησης. Ο Ζελένσκι, ασφαλώς, ενδιαφέρεται για τη συνέχιση ενός πολέμου, από τον οποίον εξαρτάται η ίδια η ύπαρξή του, πολιτική ή ακόμη και φυσική. Το στρατιωτικό-βιομηχανικό κατεστημένο των ΗΠΑ θέλει να συνεχίσει να παράγει και να πουλά όπλα, ενώ οι αδύναμες ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και οικονομικές ελίτ θέλουν επίσης να συνεχίσουν να πουλούν όπλα, καθώς βλέπουν στην πολεμική βιομηχανία τον μόνο (σχεδόν) οικονομικό κλάδο που αποδεικνύεται υπό τις παρούσες συνθήκες επικερδής γι' αυτές.

Στους αδύναμους και ετεροκαθοριζόμενους Ευρωπαίους ο Τραμπ ίσως πρέπει να αναγνωρίσει έστω μία πολύ μικρή μεν, αλλά συμβολικά σημαντική οφειλή. Πρόκειται για τον όρο Τσαϊτενβέντε (Zeitenwende), αλλαγή / καμπή εποχής ή ιστορική τομή, τον οποίο χρησιμοποίησε ο τέως Καγκελάριος Όλαφ Σολτς στην πρώτη του ομιλία στο γερμανικό Κοινοβούλιο μετά την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία στα τέλη Φεβρουαρίου 2022.

Η αλλαγή της εποχής συνίσταται στη συνειδητοποίηση της ρωσικής απειλής και στην αύξηση των αμυντικών δαπανών αλλά και των πολεμικών προετοιμασιών για την αποτροπή ή και, ενδεχομένως, για την αντιμετώπισή της, σε αντίθεση με την "άνεση" των προηγούμενων δεκαετιών που χαρακτηρίζονταν από επενδύσεις σε ειρηνικές δραστηριότητες. Οι προσεχείς εξελίξεις θα δείξουν εάν όντως ο Ντόναλντ Τραμπ προσχωρεί σε αυτή τη λογική - που είναι, όπως είπαμε, η λογική των πολιτικών του αντιπάλων στην Αμερική και των Ευρωπαίων εταίρων του που επιδιώκει να πιέσει και να υποβαθμίσει περαιτέρω - ή εάν είναι ένα από τα πάρα πολλά επεισόδια των μεταστροφών των διαθέσεών του, για τις οποίες σχεδόν κανείς δεν γνωρίζει πραγματικά, ίσως ακόμη ούτε και ο ίδιος, εάν είναι αποτελέσματα συναισθηματικών ξεσπασμάτων ή μέρη μιας ευρύτερης, σύνθετης και επιδέξιας στρατηγικής για την αλλαγή των όρων των διεθνών πολιτικών και διπλωματικών παιγνίων και συσχετισμών. 

Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ

Όπως εύστοχα επισημαίνει ο Τάσος Τσακίρογλου σε podcast της efsyn, στο πεδίο της ερμηνείας της ιστορίας διεξάγονται οι ιδεολογικές συγκρούσεις που, κατά κανόνα, έχουν τις ρίζες και τις αιτίες τους στο παρόν. Το ιστορικό παρελθόν γίνεται έτσι ένα είδος αντεστραμμένου μέλλοντος του παρόντος.

Η ΕΠΕΛΑΣΗ ΤΗΣ "ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΕΥΘΥΝΗΣ"

 https://georgeilio.wordpress.com/2025/01/01/%ce%b7-%ce%b5%cf%80%ce%b5%ce%bb%ce%b1%cf%83%ce%b7-%cf%84%ce%b7%cf%83-%ce%b1%cf%84%ce%bf%ce%bc%ce%b9%ce%ba%ce%b7%cf%83-%ce%b5%cf%85%ce%b8%cf%85%ce%bd%ce%b7%cf%83/

VICE-VERSA: 3ο ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ, 23-30 ΙΟΥΝΙΟΥ 2024

Πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή μου το φετινό 3^ο Εργαστήριο Ελληνογερμανικής και Γερμανοελληνικής Μετάφρασης με γενικό τίτλο Vice-Versa στα τέλη Ιουνίου 2024 στα πανέμορφα Χανιά.

Το Εργαστήριο διοργανώθηκε από τους αναγνωρισμένους μεταφραστές Michaela Prinzinger και Theo Votsos υπό την αιγίδα του Deutscher Übersetzerfonds και στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Βιβλίου της Πόλης των Χανίων. 

Μια πληρέστατη και κατατοπιστική παρουσίαση των δραστηριοτήτων του Εργαστηρίου είναι διαθέσιμη από τα τέλη Ιουλίου στο εξαιρετικά ποιοτικό ιστολόγιο diablog.eu

Η ΠΤΩΣΗ ΚΑΣΣΕΛΑΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΗΣ

 Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Τερζής σε άρθρο του με τίτλο Γι' αυτό έχασες Στέφανε, γι' αυτό δεν κέρδισαν οι άλλοι αναλύει καίρια και διεισδυτικά τους λόγους για τους οποίους ο Στέφανος Κασσελάκης δεν κατόρθωσε να μακροημερεύσει ως ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.

Πέρα από το "φαινόμενο Κασσελάκη", βέβαια, υπάρχει το πιο σοβαρό ζήτημα που λέγεται "κρίση ταυτότητας και κρίση πολιτικής της ελληνικής ανανεωτικής και ριζοσπαστικής Αριστεράς". Με αυτό το ζήτημα πρέπει να ασχοληθεί όποιος επιμένει, σε πείσμα των γεγονότων πολλές φορές, να αναζητεί διεξόδους πέρα από την καταθλιπτική TINA (There is no alternative) του νεοφιλελευθερισμού.

Ο ΖΑΝ-ΖΑΚ ΡΟΥΣΣΩ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ

Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Δώμα, σε επιμελημένη μετάφραση από τον Θάνο Σαμαρτζή μαζί με κατατοπιστική Εισαγωγή, το λιγότερο γνωστό έργο του μεγάλου Ζαν-Ζακ Ρουσσώ (Jean-Jacques Rousseau) Ρεμβασμοί του μοναχικού περιπατητή (τίτλος πρωτοτύπου: Les rêveries du promeneur solitaire, έτος συγγραφής 1776-1778).

Στην κατατοπιστική βιβλιοπαρουσίαση του Τάσου Τσακίρογλου στην "Εφημερίδα των Συντακτών"  επισημαίνονται, πέρα από τις αρετές της νέας έκδοσης, ορισμένες αντινομίες ή και αντιφάσεις στον βίο και τη σκέψη του Γάλλου φιλοσόφου. Μεταξύ άλλων ότι από τη μια αναπτύσσει μια πολιτική φιλοσοφία στη βάση της αριστοτελικής επίγνωσης ότι ο άνθρωπος είναι ζώον πολιτικόν και, άρα, μόνο ως οργανικό μέρος της πολιτικής συλλογικής οντότητας βρίσκει την ολοκλήρωσή του, ενώ από την άλλη φαίνεται ότι κινείται στον αστερισμό ιδεών του τότε αναδυόμενου ρομαντισμού, για τον οποίον ο άνθρωπος μόνο στη φύση και στη μοναχική επαφή του μαζί της βρίσκει τον εαυτό του.

Είναι επίσης γνωστή και μια άλλη μεγάλη αντίφαση που χαρακτηρίζει τη διαδρομή του βίου του: από τη μια ισχυριζόταν ότι αγαπούσε τα παιδιά και ότι το χαρούμενο και αθώο πρόσωπό τους τού προξενούσε αφάνταστη χαρά, αλλά από την άλλη τα δικά του πέντε παιδιά τα εγκατέλειψε σε ένα Εκθετοτροφείο (ορφανοτροφείο). Και δεν θα μπορούσε να φανεί επαρκής η εξήγηση-δικαιολόγηση που έδωσε ο ίδιος, ότι το έκανε αυτό για να μην επιτρέψει να έχουν τη δική του τύχη, δηλαδή να ζήσουν αποδιωγμένα από την κοινωνία...